II República

 Por escaso tempo, a nosa terra coñecera uns esperanzadores anos de liberdade entre o 1931 e o 1936. 

 A proclamación da República o 14 de abril de 1931 abriu unha marcha ascendente cara á modernización e a construción dunha sociedade máis xusta e dona de si. Promulgouse unha constitución de amplo contido progresista (igualdade do home e a muller, divorcios, dereitos dos fillos nados fóra do matrimonio,...), recoñecemento de liberdades individuais e colectivas (imprenta, reunión, asociación, sindicación, ...), establecemento dun sistema político pluralista, etc. A sociedade galega converteuse en dinámica no económico e as melloras sociais ensaiábanse con ánimo colectivo. As mulleres votaban e participaban da renovación que gozaba o conxunto da sociedade. Comprobamos por exemplo que antes da república as mulleres de Millares non votaban. Eliximos ó azar o censo electoral do 10 de abril de 1918 e vemos que só aparecen como electores os varóns maiores de 25 anos (artigo 1 da lei electoral de 1907), concretamente en Millares os seguintes:

Emilio Brañas                 

Diego Carballedo                                                                Censo electoral de Baleira

Enrique Carballedo                                                                             año 1918

Bonifacio Castro

Lisardo Castro

Jesús Dorado

Leonardo Fernández

Pedro Gallego

José Gómez Cedrón

José Gómez Valiño

Manuel Gómez

Cándido González

Francisco González

José González

Antonio Menán

José Menán

Manuel Menán

David Millares

Enrique Pereira

Daniel Pérez

José Pérez

Ramón Pérez

José Rego

Emilio Rico

José Trabada

Manuel Trabada

Primitivo Trabada

Faustino Valdeiglesia

Jesús Valdeiglesia.
Coa República avanzouse tamén na ciencia, no ensino, e abríanse novos camiños para a arte, a literatura, o cinema, etc. Os sindicalistas, os agrarios, republicanos e galeguistas lideraban un cambio tanto para asentar os avances sociais como para conquistar as liberdades nacionais do pais.

O Estatuto de Autonomía da Galiza plebiscitouse o 28 de xuño do 1936 e a vitoria foi contundente.

Reformáronse cuestións fundamentais que atrancan o desenvolvemento do país: o atraso agrario, o problema militar (inflación do nº de oficiais e carácter reaccionario do exército), o problema eclesiástico (separación de Igrexa e Estado, liberdade de cultos, suxeición da igrexa á lexislación civil, prohibición de aquela de exercer o ensino e actividades económicas), reforma educativa (ensino laico e obrigatorio, dotación de escolas, alfabetización, extensión cultural) etc.

Pero todo o progreso, mutilárono os militares e os seus aliados sociais e políticos que organizaron un golpe de estado.