Apelidos

Máis do 95% da poboación galega é de orixes galegas, con apelidos galegos en moitos casos alterados.

É moi posible perder noticia da forma orixinaria dun apelido galego, por exemplo na nosa aldea, hai familias apelidadas Dorado, que son coñecidas polos seus veciños como "os de Dourado", pero o deterioro de documentos antigos onde está escrito o apelido na forma lexítima galega "Dourado" e a morte paulatina dos veciños de máis idade, pode facer desaparecer o apelido tradicional galego.

Podemos corrixir os nosos apelidos deturpados para transmitilos ás xeracións futuras na forma orixinal galega.

A lexislación actual permítenos agora recuperar as formas auténticas e autóctonas dos nosos apelidos e dos nosos nomes de pía.
Mais información en:
https://www.usc.es/gl/servizos/snl/dinamizacion/galeguiza2.html

Desde o século XV moitos apelidos galegos foron castelanizados á forza pola ansia uniformizadora do reino de Castela cando acabou co poder político e administrativo do Reino de Galiza.  
A igrexa galega foi substituída nos máis altos cargos por xente castelá-falante e pasa a depender das congregacións de Castela e Valladolid, que non teñen en conta a lingua maioritaria dos fregueses. 
Nos rexistros parroquiais castelanizan os apelidos e os nomes. Ata o século XV a documentación feita por escribáns (testamentos, foros, compa-vendas, etc.) é case exclusivamente en lingua galega. 
Pero a partir do século XVI debido a unha normativa dos reis de Castela, fan que a lingua notarial sexa exclusivamente a castelá. Por eso vemos nos documentos antigos nomes e apelidos galegos castelanizados.

Este afán desgaleguizador foi brutal a partir da instauración dos rexistros civís a comezos do século XIX.

A continuación mostramos unha relación dos apelidos que temos constancia que houbo ou hai en Millares nos últimos tempos:

ABELLEIRA, ABRAIRAS, ACAL, AENLLE, ÁLVAREZ, ANDIÓN, ARIAS, BARREIRO, BOLAÑO, BOUDÓN, BRAÑAS, CANDO, CARBALLEDO, CARBALLEIRA, CASTEDO, CASTRO, CEDRÓN, CHAÍN, CHANTRES, CORTÓN, COUSO, DÍAZ, DOURADO, EIROS, FERNÁNDEZ, FERREIRO, FORNEAS, FREIRE, FREIXE, GAIOSO, GALLEGO, GÓMEZ, GONZÁLEZ, GRAÑA, HORTA, IGREXAS, LAMELA, LAVANDEIRA, LENZA, LÓPEZ, LOURENZO, LÚA, MENÁN, MILLARES, MON,  MOSTEIRO, MOURISCO, MUIÑA, MURIAS, NEIRA, OUTEIRO, OXEA, PALMEIRO, PARDO, PENA, PENELAS, PEREIRA, PÉREZ, PIN, PIÑEIRO, PORTEIRO, PORTELA, PRADEDA, QUEIZÁN, QUINTAS, REGO, RIBEIRA, RICO, RIVEIRO, RODRÍGUEZ, SAL, SANCHEZ, SAN MIGUEL, SARCEDA, SEOANE, TEIXEIRO, TELLA, TELLADO, TORNEIRO, TRABADA, VAL, VALDEIGLESIA, VALDEIREXE, VALÍN, VALIÑO, VEIGA, VILAMIDE.

Gando ovino

Hoxe case non hai ovellas en Millares pero tiveron moita importancia en tempos pasados incluso houbo tratantes. 
Nalgunhas aldeas hai explotacións que ó vender as vacas mercan algunha ovella como entretemento. 
A carne dos años é apreciada, e a la tivo grande valor. Polo mes de maio rapábanse os animais e da la facíanse medias, xerseis, mantas e outras prendas ou metíase de recheo nos xergóns e nas almofadas. 
Non se poden rapar moi cedo porque se viraba o tempo podían morrer axeadas no monte. Un dito di: anque teñas mil non rapes en abril, rapa en maio e terás bo rabaño. Isto loxicamente é moi variable e ás veces vai mellor tempo en abril que no maio.

Hoxe téñense na corte se vai mal tempo e pacen na aira ou nas cortiñas, pero antigamente ían ó monte. Aquendábanse cada dúas ovellas un día, e cando volvían á aldea xebrábanse. 
A maioría das veces levábanse para a serra da Bouza porque había máis campas, xa que hai máis fontes. A veces o lobo aparecía e mataba algunha. Na outra serra da parroquia tamén estaban cando se cavaba e había pallares.

A diferenza da vaca, a ovella non acouga na corte e cando o alimento era escaso a xente víase na obriga de sacalas aínda que houbese nevaradas. 
Outra diferenza coas vacas é que no verán mentres as vacas moscaban, as ovellas pola contra xuntábanse nunha moa e non querían andar.

Os carneiros poden ser agresivos coa xente. Os que non posúen cornos chámanse monos.

Refraneiro:

Ovellas tolas, detrás dunha van todas.

Ó que se fai ovella, cómeno os lobos.

A abella e a ovella en abril deixan a pelexa.

Á ovella mansa, moitos años a maman.

Ano de abellas, ano de ovellas.

Ben parva é a ovella que co lobo se confesa.

Ben vai a ovella coxa, coma o lobo non a colla.

Cando no ceo hai ovellas logo pingan as tellas.

Ovella de moitos, cómena os lobos.